Guillaume Apollinaire - Cheval (at), 1915

Yazının tarihinde resim sanatının, dolayısıyla çizgilerin büyük payı var. Binlerce yıl önce kemiklere, taşlara kazınan işaretlerden başlayan ve aynı zamanda mağara resimleriyle devam eden çizgilerin tarihi dalgalar halinde kendini aştıysa da özünde hep sanatın büyüsünü barındırdı.

Bilindiği gibi önceleri harf yerine resimyazılar kullanılıyordu, sonra görsel işaretler basitleşti, fikirleri gösteren işaretler kullanıldı, heceleri veya sesleri gösteren işaretlerin evrimi ise bizi harflere ulaştırdı.

İşte bu noktada esasen bunca önemli tarihin içinde minik ama hadiseler yaşandı. Mesela Guillaume Apollinaire gibi büyük sanatçılar, çizerler harflerle “kaligram” adı verilen şiir-resimler yaptılar.

Yakın zamanda ise Tim Holman adında biri internet üzerinden ulaşılabilen “Texter” adını verdiği bir uygulama hazırladı. Sayfaya girdiğinizde sağ üst köşedeki kutucuğa istediğiniz metni yazıyorsunuz veya yapıştırıyorsunuz, sonra bu metindeki harfleri kullanarak farenizle istediğiniz resmi çiziyorsunuz. Dilerseniz harflerin büyüklüğünü ve açısını değiştirebiliyorsunuz.

Bu program güzel, çünkü bir süre sonra sıkılıp kâğıda kaleme sarılıyor ve Hurûfileri anlamaya çalışıyorsunuz.

İhsan Sıtkı Yener vefat etmiş.

Bu haberi okur okumaz içimdeki sıkıntı büyüdü birden ve bu satırları f klavye ile yazdığım için durup klavyedeki harflere baktım.

Önce daktilo kullandığım sonra da klavyeye geçtiğim yıllar boyunca İhsan Sıtkı Yener'e şükran duydum. Günün birinde kendisiyle konuşmak, hayatını kendi ağzından dinlemek ve kendisiyle sohbet etmek de kısmet oldu.

Kendisiyle gurur duyuyoruz, nur içinde yatsın.

18.12.2013, İhsan Hoca klavyedeki harf düzenini anlatırken.

Not: Pazar günü, ikindi vakti yıllarca gidip geldiği Şampiyon Daktilo binasının yakınındaki Şişli Camii'nde cenaze töreni yapılacak.

sei - hayat - life - vivo

Bu sabah servis aracı binanın arka tarafında bekleşen Bilgi Üniversitesi'nin havalı öğrencilerinin önünde durduğunda "Hayattan ne öğrendim?" diye düşünüyordum. Sonra arada sırada yaptığım gibi gazeteye gitmeden bir kahve dükkanının köşesinde oturdum ve 45 yaşımı doldurduğum gün kalan son 14 sayfayı okuyarak bir Haruki Murakami kitabını daha bitirdim. Her zamanki gibi hem sinir bozucu hem güzel bir eserdi. İnsanda roman yazma duygusunu uyandıran her kitap güzeldir zaten, sinir bozucu olması başka bir öykü. Murakami her defasında şaşırdığım bir yazar. Aynı şekilde, ne zaman Platonov, Şule Gürbüz veya Abdülhak Şinasi Hisar okusam hem şaşırıyorum hem ellerim kaşınıyor, yazı yazmak istiyorum. Günlük hayatın karmaşasına girince de bu isteğimi hemen unutuyorum. En güzeli okumak diyorum. En güzeli iyi bir okur olmak. Öğrendiğim ilk şeylerden biri bu oldu, okuma sevgisi.

Çocukluğumda Çağlayan İl Halk Kütüphanesi'ne hep bu duygularla giderdim. Evde bir kitaplık bulunmuyordu, içimde ise büyük bir açlık vardı. Soğuk kış günlerinde, tam ortasında sıcacık bir sobanın bulunduğu kütüphanede minnoş kediler gibi sobaya yakın bir masaya oturur bazen rastgele bir ansiklopedi cildi veya tarihi bir roman alıp okumaya dalardım. O kütüphanede ruhumu kanatlandıran kitapları okumanın iyi bir şey olduğunu öğrendim, canımı sıkan, beni umutsuzluğa iten kitaplar da vardı. Okudukça kötü olduğum, ruhumu karartan sözde büyük önem atfedilen bilgelik kitapları. Oysa en güzeli şaşkın bir roman kahramanının bir sabah uyandığında kendini yatağının üzerinde ama yatak odasında değil de açık havada bulmasıydı. Gerisini pürdikkat merakla okurdum. Merak, işte bir başka öğrendiğim şey, düşüncelerimi yönlendirmeyi başkalarına bırakmadım, kendi aklıma güvenip ilgilendiğim her şeyi bütün boyutlarıyla merak ettim.

Sonra yazının güzelliği. Yazının, simgelerin, ideogramların eşsiz güzelliği ve tarihle dolu derinliği. Bazen bir harfe baktığımda, o harfin binlerce yaşında olduğunu anlayıp ürperiyorum. Yaş aldıkça, başka harflere de baktım. Mesela Japon ve Çin hat sanatı hep çok ilgimi çekti. Bizim hat sanatımız ne kadar keskin hatlara sahipse, fırçayla çizilen bu güzel simgeler hayatın içindeki lekelere, baş döndürücü bir belirsizliğe ve düzgün olmayan bir dokuya sahip. İşte bu pütürlü, yaramaz, kontrol altında tutulamayan ama sabit bir duyguyu da içinde barındıran dokuyu seviyorum. Belki bu yüzden silikonlu kâğıtları ve son derece düzgün yazıları sevmiyorum.

Geçen gün bunu bir kez daha anladım. Çalıştığım gazetenin teknik servisinden bir arkadaş bilgisayarıma bir program yüklemek istediğinde şifremi istedi. Uzun olduğundan yazayım dedim ve Scrikss 419 ile şifreyi karaladığım kâğıdı uzattım. Arkadaş mürekkebin Sailor Doyou olduğunu bilmeden kâğıdı alıp yazmaya başladı ama ekranda sürekli hata mesajı beliriyordu (ben de bu arada analog ile dijital teknoloji arasındaki farkları düşündüm). Teknisyen arkadaş, dönüp "Yanlış yazdınız galiba." dedi. Ben de kâğıda baktım ve doğru yazdığımı gördüm, bu sefer klavyeyi önüme çekip yazmaya başladım ve hata mesajı çıkmadı, pencere açıldı. Teknisyen arkadaş ise ben yazarken takip ettiği için neyin yanlış olduğunu hemen fark etti. Aynı harf ikinci kez geçiyordu şifrede ama farklı yazılmıştı, o da farklı bir harfe benzetmişti. İşte bu hayatımın bir özeti: Her gün aynı şeyleri yapmayı seviyorum ama aynı harfi ikinci kez aynı şekilde yazamıyorum.

Başka ne öğrendim acaba diye düşünürken, yalnızlığın güzelliği geliyor aklıma. Belki de en güzel şey, yalnızlık. Ağaçların bir bildiği olmalı.

30 Eylül 2016, sabah

Hayatın olağan akışını bilirsiniz. Hani bazı davalarda gerekçe kısmına yazılan bir cümle gibi duruyor ama hayatın sahiden olağan bir akışı var. Bu akışın bir adı da var: Hayal kırıklığı. Olağan olan şudur bence, gördüğümüz, bildiğimiz her şeyin altında veya üstünde bir olmamışlık duygusunun boylu boyunca uzanması. Temelde karşımıza çıkanların (onlar her neyse herkesin kendine göre bir listesi olabilir) bizi hayal kırıklığına uğratması son derece sıradan bir duruma işaret eder. Hayal kırıklığının büyük olanı, can acıtanı aynaya baktığımızda gördüklerimizdir.

Kendi adıma, hayal kırıklığı derslerinin en iyi öğrencilerinden biriyim diyebilirim. Aklı başında her insan şöyle bir düşünmüştür bu insanlık dramını, demek isterdim ama aklını kaybedenlerin daha çok düşündüğünü seziyorum. Bunları bir kenara bıraksak bile, kendi adımıza bireysel olarak bulunduğumuz yerden aşırı hoşnut olsak bile, yeryüzüne baktığımızda gördüğümüz şeylerin büyük çoğunluğu can yakıcıdır, ruha azap vericidir.

Güzel şeyler de var elbette, hiç yok diyemeyiz. En başta tabiatın kendisi başlı başına bir güzellik ve umuttur. Sanat başlı başına bir umuttur, biliyorum. Kuşlar, şiirler, maviler, yeşiller, bulutlar, kitaplar, resimler, fotoğraflar, yürümeyi ve yazmayı sevenler... İyi olan her şey, iyileştiren her şey bir güzelliktir. Hayattan öğrendiğimiz çok şey var. Bir cümle daha yazayım: Bitkilere inanan umut sahibi insanların bunca hayal kırıklığını çok daha incelikli yaşadıklarını düşünüyorum.

Öte yandan beni ben yapan şeyleri masanın üzerinde bir noktaya toplayıp baktığımda kendimi görüyorum ama gördüğüm başka bir şey daha var: Bütün hayal kırıklıkları benim kimliğimin bir parçası. Parmağımdaki mürekkep lekesi gibi duruyorlar.

Giderek ben de bir mürekkep lekesine dönüşüyorum.

Çini mürekkebini ve teknik kalemleri (rapido) çok sevdiğimi daha önce yazmıştım. Ancak rapido kullanmak öyle pek kolay değildir. Birincisi kalemi dik tutmak gerekiyor. Bu aslında güzel bir durum, dolmakalem gibi tutmamak benim hoşuma gidiyor, çünkü kalemin bir yazı karakteri, bir şahsiyeti var. Isograph, rapidograph ve gördüğüm en ilginç fikirlerden birini taşıyan rapidomat isimli çözümleriyle bu konuda en yaratıcı çalışmalar Rotring firmasına aittir. (Rotring firması ürünlerinde Bauhaus sanat ve tasarım okulunun en iyi takipçilerinden biridir. Bauhaus felsefesi, temelinde sanatı, zanaatkârlığı ve endüstri devrimini bir araya getiren efsane bir düşünce sistemidir.)

Bir Isograph'ın iç kesiti. (Ülkemizde Rotring'in Isograph modeli daha çok bulunuyor. Rapidograph modeli ise neredeyse hiç yok (en azından bunca yıldır ben görmedim). Bu iki model arasında ise önemli farklılıklar var. Yanlış olarak mürekkep haznesi bulunan Isograph'lara, kartuşla kullanılan bir model olan Rapidograph'lardan ilham alınarak "rapido" denilmektedir.)

Ne var ki teknik kalemler, mürekkepli kalemler sınıfı içinde farklı bir kalem türü olduğundan çizim yapanlar dışında pek kendini gösteremedi. Şirketlerde, atölyelerde, çalışma masalarındaki çekmecelerde unutulan teknik kalemler, pratik bir çözüm olan dolmakalemlerin yanında hiç durmadı, çünkü onlar başka dünyaların kalemleriydi.

Rotring Tintenkuli, 1955

Sonra yine bir Rotring icadı olan Tintenkuli çıktı piyasaya. Ucu teknik kaleme, gövdesi ise dolmakaleme benzeyen iki dünya arasında müstesna bir köprüydü Tintenkuli.

Rotring Heritage 1998

Rotring bu geçmişini çeşitli güzelliklerle yâd etmesini bilmiş saygıdeğer bir şirket, hastasıyım orası ayrı ancak ben bir başka Alman'dan Lamy'den söz etmek istiyorum. Çünkü bütün bu uzun girizgâhtan sonra anlatmak istediğim şey başka. Senelerdir kullandığım ve çok alıştığım bir Lamy Al-star kalemimde beni rahatsız eden küçük bir sorun vardı. Lamy efendi mürekkebi neredeyse kovayla kâğıda döküyordu. İşin ilginci diğer Lamy'lerde böyle bir sorun yok.

Bugünkü notlarım, daha sonra üzerine yazacağım bir tipografi kitabı üzerine.

Ben de çok daha yoğun bir mürekkep arayışına girmiştim, uzun zamandır aradığım şeyi bulamamıştım. Rotring'in çini mürekkebiyle kullandığım Faber-Castell'in teknik kalemiyle yazarken aklıma geldi. Meğer çözüm zaten yanımda duruyormuş. Tasarımına hayran olduğum boş bir Waterman şişesine çini mürekkebini döktüm ve korkunç deneyimi yaptım. Tabii korkudan içine çok az saf su kattım.

Neyse ki korktuğum şey olmadı. Dolmakalemim gayet güzel ve akıcı yazıyor. Lamy'da kesin bir arıza var, yoksa bir dolmakaleme çini mürekkebi doldurmak o kalemin idam fermanını imzalamak gibi bir şeydir. Ben kanalların olması gerektiğinden büyük olduğunu düşünüyordum. Ancak geçenlerde bu konularda bilirkişi olan üstadımız Ali İkizkaya'yı arayıp durumu anlattım. Kendisi damakta bir çatlak veya benzeri bir sorun nedeniyle bu durumun olabileceğini söyleyince küçük bir aydınlanma yaşadım.

Mükemmel üçlü: dolmakalem (Lamy Al-star), defter (Aniki), kitap (bir tipografi kitabı).

Kaç gündür gayet güzel bir şekilde yazıyorum, tek sorun kapağı açık unutunca yoğunluğu yüksek olduğu için mürekkebin kurumasından ibaret. Lakin yazı yazdıktan sonra hemen kapağı kapatmayı ihmal etmeyince böyle bir sıkıntıyla karşılaşmak mümkün değil. Yeni yıla sevdiğim bir mürekkeple gireceğim anlaşılan.

Gutenberg'in matbaacılıkta kullandığı ilk yazı karakteri üzerinde çini mürekkebi dolu bir dolmakalem.

Dilerim, gelen gideni aratmasın, iyi seneler olsun.

Lamy Safari ve Pilot Metropolitan dolmakalemleri bazı özellikleri nedeniyle hem birbirine yakın hem de çok uzaklar. Çünkü çetrefilli konuları, anlayışları ve kavramları temsil ediyorlar.

Bir başka açıdan düşünelim: Estetik duruş, teknik tasarım, fiyat-fayda ilişkisi, ergonomi ve işlevsellik gibi çeşitli alanlarda mutlak hakikatın olmadığı bazı hususlar vardır. Üstelik bazı konular bilimsel gerçekler gibiyken insan unsuru devreye girdiğinde kişisel bakış, kültür birikimi, fiziksel yeterlilik ve alışkanlıklar nedeniyle her meraklının farklı bir sonuç çıkaracağı bir fikir tartışması doğabilir.

Estetik duruş, teknik tasarım açısından Lamy üstündür. Ergonomi ve işlevsellik tarafından bakacak olursak ise Pilot Metropolitan (MR) daha iyidir.

KARAR ANI

Peki ama nelere dikkat ederek karar vereceğiz?

Tamamen kişisel alışkanlıklarımız ve bir kalemden beklentilerimize göre karar vermemiz en doğrusu olur. Bir başkasının uzun uzadıya övdüğü dolmakalem sizin elinize hiç uygun gelmeyebilir. Üşenmeyip düşünmek ve merakla araştırmak gerekiyor.

Bu noktada kişisel fikirlerimi söyleyeyim. Nedense Pilot Metropolitan dolmakalemlerini hiç sevemedim. Balina formunda evet, çok güzel bir fikir ama çok yapay bir tasarım gibi duruyor bence.

(Şimdi balina formu denilince, bu tarzın en mükemmel örneği geliyor aklıma: Lamy 2000 yazım konforu ve estetik duruş açısından yazı yazmayı seven herkesin kalemliğinde olması gereken bir dolmakalem. Bulmak zor ama efsane Parker 51'lerin yuvarlak hatları da olağanüstüdür.)

Bir de Pilot MR'lerin gövdelerindeki desenleri sevimsiz buluyorum. Lamy Safari ve AL-star kalemlerinde böyle gereksiz süsler yok. Esasen bu süse ve gösterişe önem vermeyen tavrı wabi-sabi felsefesine inanan Japonlardan beklerdim. Fakat Almanların da araç gereçlere bakışlarında Bauhaus yorumunun farkı var.

Lamy Safari'ye gelince, kolayca uç değiştirmeye imkan verdiği için son derece pratik, hafif ve göz okşayan bir dolmakalem. Ancak unutmayalım ki Lamy uçları bazen sorun çıkartabiliyor, bu nedenle alırken dikkat etmek gerekiyor. Test için mürekkebe gerek yok, ucun kâğıt üzerinde nasıl hareket ettiğine dikkat eder, gözle basit bir kontrol yaparsanız daha sonra üzülmezsiniz.

Pilot MR uçları ise her zaman belli bir kalitenin üzerindedir, üzmez.

UÇBEYLERİ

Yazım için uç gereksinimlerine gelince EF veya F uçları uzun yazılarda sayfa ekonomisi ve yazım konforu için gereklidir. Kalın uçlar uzun yazılar için pratikte anlamsız ama kısa notlar ve başlıklar için biçilmiş kaftandır.

Ayrı bir yazı konusu için önceden bir iki cümle daha: Yazılarımızı yıllar sonra da okumak istiyorsak eğer mürekkep seçimi de uç seçimi kadar önemli. Son yıllarda açık renkli mürekkepler moda oldu ama kalıcılık açısından bence sorunlular.Yine de eğer açık tonlu mürekkepleri seviyorsanız kalın uçlarla daha çok keyif alırsınız, ince uçlarda ise koyu tonlar tercih edilirse kâğıt üzerindeki kalıcılık için olumlu bir adım atılmış olur. (Elbette görünürlük açısından açık renkli mürekkepler ince uçlu kalemlerde normalde olduğundan daha koyu görünecektir.)

Japonların M ucu ile Batı tipi dolmakalemlerin F ucu birbirine az çok benzer. Ders notları gibi uzun uzun yazı yazılacaksa F veya EF uç kullanılmasını tavsiye ederim. Bu ucun Japon muadili de yine ufak bir farkla M oluyor. Ancak onların alfabeleri farklı, dolayısıyla uç yapısı da farklı, özellikle ince uçlardönüşlerde ve ters yöndeki hareketlerde biraz zayıflar.

LAMY SAFARI, PILOT MR DERKEN... KAKÜNO

Gönlüm Lamy Safari'den yana ancak ancak diğer yandan karşılaştırmayla bir ilgisi olmadığı halde bu iki kalemi iyisiyle kötüsüyle düşündükten sonra önereceğim kalem Pilot Kaküno olacak.

Bilinen dolmakalemler arasında mütevazı duruşuyla da küçük bir hazine gibi. Özellikle Latin alfabesi düşünülerek hazırlanmış Pilot MR karşısında aşırı ince ucuyla Kaküno'nun hiç şansı yok gibi görünse de çok severek kullandığım bir dolmakalem.

Her ne kadar Japon çocukları için tasarlanmış olsa da ben başka türlü bir alfabe ile yazanbir yetişkin olarak uzun zamandır kullanıyorum ve herkese tavsiye ediyorum. Fiyatı da söz konusu iki kaleme göre çok daha uygun. Ben gövde ve kapağın gri olduğu en şık modelini kullanıyorum. Canla başla yazıyor ve asla yorulmuyor, tıpkı çok sevdiğim Sailormürekkepleri gibi her eve lazım.

Ek okumalar:

1. Pilot MR Siyah Dolmakalem İncelemesi

2. Japon Dolmakalem Uçlarında Bilinmeyenler

3. Lamy Sevenler Buraya

4. Lamy Safari vs Pilot Metropolitan for Sketching

Seminer notları, 2016

Şurası bir hakikat: En çok parayı dolmakalem için harcıyoruz.

sahip olduğumuz kalemlerimiz bize yetmiyor artık.

Daha da ileriye gidiyoruz. O dolmakaleme veya bu dolmakaleme bakıyor ve bazı kalemlerin güzelliği içimize işliyor, o zaman keşke benim olsa diyoruz.

Sonra bir gün o kalemi aldığımızda biraz şaşırıyoruz, istediğimiz gibi yazamıyoruz. Çünkü esasında diğer önemli şeyleri çok da önemsemiyoruz.

Güzel bir kalem, değerli bir kalem bizi olduğumuzdan daha iyi yapmıyor oysa. Bizi biz yapan değerler bütünüdür. Dolmakalemi olduğundan daha güzel ve değerli kılan da kâğıt ve mürekkeptir, bütüne gösterdiğiniz tavırdır.

Geceleri gökyüzüne baktığımızda yıldızları göremiyoruz artık. Bunun nedeni bildiğiniz gibi şehir ışıklarının yarattığı kirlilik. Işık kirliliği. Işık, hayal kırıklığı yaratabiliyor. Fakat çoğu insan bu durumun farkında bile değil. Oysa gökyüzünde sayılamayacak kadar çok yıldız var. Sadece biz göremiyoruz. Dolmakalemler de ışık kirliliğine benziyor.

Meraklı olmak bir insanın ulaşabileceği en üstün mertebelerden biri. Meraklı insan arar bulur, sorgular, var olan bilgilerin üzerine kendine ait bir şey katar. Meraklı insan markalara aldanmaz, defterlerin resimli kapaklarına kanmaz (ki bildiğim üretilmiş en iyi defterin üzerinde hiçbir şey yazmıyor mesela), meraklı insan gözlerini kapatıp kâğıda dokunur, mürekkebin iyisini arar.

Mürekkep ve kâğıdın (defterin) iyisi bizi hayal kırıklığından uzaklaştırır.

Okumak, yalnızlığın en güzel ilaçlarından biri. Gerçi Amerikan yerlilerine göre iyi ilaç acı olurmuş ama olsun bazı ilaçlar da başka cinsten.

John Berger'ın Bir Fotoğrafı Anlamakkitabından sonra Ursula K. Le Guin hazretlerinin Lavinia kitabına başladım.

Lavinia kitabına eşlik edecek dolmakalemi de seçtim. Aslında bir süredir kitapların kenarlarına not almayı bıraktım, martı resimleri, oklar, karalamalar filan yapıyorum. Pilot Kaküno'yu da görüldüğü gibi kişiselleştirdim. (Çöpe atmaya kıyamadığım bir ipi kendimce değerlendirmiş oldum.)

Kitap ise şöyle başlıyor:

"On dokuzuncu yaşıma girdiğim yılın mayıs ayında, kutsal yemeğe tuz almak için nehrin ağzındaki tuz yatağına gitmiştim."

Yazının ruhu, denizci ve tüccar Fenikeliler sayesinde, 22 harf ile Akdeniz sularında yayılmaya başladı ve yeryüzü kültürünü genişletti.

Bence kalemin ruhu ise ucunda ve mürekkeple olan ilişkisinde barınıyor.Kâğıt üzerinde gezinirken bizim ruhumuzu da inceltiyor, tıpkı mürekkep gibi incecik bir tabakanın içinde yayılıyoruz.

Geçenlerde bir kitapta yazının tarihiyle ilgili bir bölüm okurken dayanamayıp bir hatayı düzelteyim istedim ve Fenikelilerin ilk harfini çizdim.

Fotoğrafta da görüldüğü gibi kâğıda dokunan ucun çizdiği bir başka çizgi var, harfin içinde bir başka harf daha var, çizginin özü, mürekkep oradan yayılıyor.

Kültür ve sanatın da benzer bir temeli var, her şey orada kendine bir yer buluyor ve barınıyor: Güzellik, çirkinlik, incelik, kabalık derinlik, sığlık, bilgi, bilgisizlik.

Ben buna görgü diyorum. Çivi yazısı olmasaydı, belki kavramlar seslere dönüşemeyecekti, mağara duvarlarındaki resimler olmasaydı belki de fotoğraf makinemiz olmayacaktı, uygarlık bir başka yönde ilerleyecekti. Görgü, kalemin bıraktığı belli belirsiz iz gibidir. İsteyen bundan kendine güzel bir elbise çıkartır, isteyen üstündekileri yırtıp atar.

Scrikss 419 ve Lavinia. Kitabın kapağı zarar görmesin diye a3 çıktı ile kapladım.

Bazen bir roman okumanın en iyi yanı etkileyici bir öykü dinlemek değildir. Bence bir kitap okumanın en güzel yanı kalbe dokunan o cümleyi bulabilmektir.

O cümleyi bulduğum an kitabı okumaya ara veriyorum, güzel bir cümle içimde büyüsün isterim, oturup deftere yazıyorum hemen. Kalemin ucu kâğıda dokunurken gönlümde de iz bırakıyor.

"Doğudaki tepelerin ardında gökyüzü aydınlıktı ve dünyanın bütün kuşları ötüyordu."

Ursula K. Le Guin, Lavinia, Metis Yay., 2014, s.98

Hakiki bir yazı ile görüntüsü birbirinden farklıdır. Fotoğrafçılıkla da ilgilendiğim için daha iyi biliyorum, iğne ucuna benzer incecik bir ucun bulunduğu bir fotoğraf ve o uçla yazılmış yazılar göze o kadar hoş görünmüyor. Bu nedenle ister istemez bir zorunluluk gibi karşınıza çıkan hemen bütün bloglardaki fotoğraflarda gösterişli ve kalın uçların görüldüğü yine bu kalemlerden çıkmış yazıların olduğu fotoğraflar vardır. Oysa gerçek hayat öyle değil, hepimiz günlük hayatta yazılarımızı aynı uçla yazmıyor, aynı uçları beğenmiyoruz.

Oysa hakikatte uzun uzun yazı yazmak için ince uçlar daha elverişli diye düşünüyorum. (Tabii ince uçların da farklı türleri var, ben rapido denilen teknik kalemleri de günlük yazı yazmada kullandığım için genel geçer bir kaideden söz etmiyorum.)

Demek istediğim (benimki de dahil olmak üzere) sadece fotoğraflara kanıp bloglara o kadar da itibar etmeyiniz, asıl önemli olan sizin kendi tecrübeniz ve zevkinizdir.

Genç Paul Auster ve sevgili daktilosu.

Milliyet Kitap'ın Şubat sayısını bir kenara ayırmış okuyamamıştım. Bugün okuma fırsatı buldum ancak.

Çağdaş Amerikan edebiyatının büyük ismi Paul Auster'ı kapak yapmışlar. Çok meraklısı değilim, ancak bazı kitaplarını (özellikle Kırmızı Defter ve New York Üçlemesi'ni) severim.

Paul Auster bilinmesi ve okunması gereken bir yazar. Yazmaya 12 yaşında başlayan Auster, Columbia Üniversitesi'nde Fransız, İngiliz ve İtalyan edebiyatı okudu. Fransızca çeviriler yaptı. Özelikle Fransız şiiri üzerine saygı gören önemli bir antolojisi var. Dört yıl Princeton Üniversitesi'nde çeviri dersleri veren Auster'ın pek çok kimliği var: Şair, çevirmen, denemeci, senaryo yazarı ve yönetmen.

Yazı Yeşim Kasap'a ait, güzel bir derleme, araştırma olmuş. Altıncı sayfada "Hayatının Dönüm Noktaları" başlığı altında küçük notlar vardı, ilgiyle okudum. Şimdi baktım, yazıyı internet sitelerine de yüklemişler. Yazıyla ilgili kısımlara dikkat ettim ve ben de kendime notlar aldım.

Paul Auster, çok sevdiği daktilosuyla birlikte. Fotoğraf: Martine Fougeron

KALEMDEN DAKTİLOYA

Paul Auster'ın bilgisayarı yok. Çalışma yöntemi de şöyle: Yazılarını önce dolmakalem veya kurşunkalemle ve Fransa’dan aldığı çoğunlukla kareli not defterlerine yazıyor. Daha sonra notlarını 1960’lardan kalma Olympia marka daktilosuyla (SM-9 modeli) tekrar yazıyor. Paul Auster, daktilosuna duyduğu sevgiyi ayrıca “The Story of My Typewriter”da anlatmış.

Yazarın çalışma masası, dolmakalemi ve son kitabı. Fotoğraf: Martine Fougeron

KALEMİN ACISI

Bir şey daha var, meğer Paul Auster'ın, takıntı haline getirdiği bir alışkanlığı varmış: Evden kalemsiz çıkmıyormuş.

Çünkü sekiz yaşındayken hayranı olduğu beyzbol oyuncusu Willie Mays ile karşılaşmış ve Mays’ten beyzbol topunu imzalamasını istemiş ama Mays’in de Auster’ın anne babasının da yanında kalem yokmuş. O gün çok üzülmüş. Öyle ki o günden sonra yanında kalem olmadan evden çıkmamış. (Bu talihsiz olaydan 52 yıl sonra olayı öğrenen Willie Mays kendisine imzalı bir top hediye etmiş.)

KIRMIZI DEFTER

Kalemi ve yazıyı seven Paul Auster elbette defterlere de büyük önem veriyor. Aşağıdaki alıntı Cam Kent kitabından:

"Defterleri gözden geçirdi, hangisini alacağına karar vermeye çalıştı. Asla akıl erdiremediği nedenlerle, alttaki kırmızı bir deftere karşı dayanılmaz bir arzu duydu. Defteri çekip aldı, inceledi, sayfaları başparmağıyla yavaşça karıştırdı. Defteri neden böyle çekici bulduğunu kendisine açıklayabilmekten âcizdi. Yüz yapraklı, yirmi bir buçuğa yirmi sekiz boyutunda standart bir defterdi. Ama defter bir yanıyla "Al beni" diyordu Quinn'e. Sanki bu defterin kaderi, Quinn'in kaleminden çıkacak sözcükleri kaydetmekti. Duygularının yoğunluğundan neredeyse şaşkına dönen Quinn kırmızı defteri kolunun altına sıkıştırdı, kasaya gitti ve parasını ödeyip onu satın aldı.

On beş dakika sonra evine dönen Quinn, Stillman'ın fotoğrafıyla çeki cebinden çıkardı ve dikkatlice çalışma masasının üzerine bıraktı. Masanın üzerindeki döküntüleri temizledi –kibrit çöpleri, izmaritler, küller, kullanılmış mürekkep kartuşları, birkaç metal para, bilet koçanları, karalanmış kâğıtlar, kirli bir mendil– ve kırmızı defteri masanın ortasına koydu. Sonra pencerelerdeki perdeleri kapattı, soyundu ve masanın başına oturdu. daha önce hiç böyle bir şey yapmamıştı, ancak o anda çıplak olması nedense çok uygun görünmüştü gözüne. Öylece yirmi otuz saniye kadar oturdu, kıpırdamamaya, soluk almak dışında bir şey yapmamaya çalışıyordu. Sonra kırmızı defteri açtı. Kalemini eline aldı ve ilk sayfaya adının baş harflerini yazdı: D.Q., yani Daniel Quinn. Kendi adını defterlerinden birine yazmayalı beş yılı geçmişti. Bir an durup bu gerçek üzerinde düşündü ama sonra bu düşünceyi önemsiz bularak aklından çıkardı. Sayfayı çevirdi. Birkaç saniye o boş sayfayı inceledi, "Acaba budalanın biri miyim?" diye düşündü. Sonra kalemini en üstteki satıra bastırdı ve kırmızı deftere ilk notunu düştü..."

Cam Kent, New York Üçlemesi 1, (Paul Auster'ın kitaplarını 1980 ve 1990'lı yıllarda Metis basıyordu, sonra Can Yayınları yayın haklarını satın aldı.)

MAVİ DEFTER

Bir başka alıntı daha. Kehanet Gecesi adlı romanda, kitabın kahramanı Sidney Orr ileride hayatını değiştirecek mavi defterle karşılaşmasını şöyle anlatıyor:

"Öyle gösterişli ya da dikkat çekici falan değildi. Kullanışlı bir malzemeydi; ağırbaşlı, basit, işe yarar. Ama ciltli oluşu hoşuma gitti. Onu ilk elime aldığımda fiziksel zevke benzer bir şey hissettim. Nedense birden çok rahatlamıştım. O ana kadar mavi deftere yazmak bana zevkten başka bir şey vermemişti. Gitgide yoğunlaşan, çılgınca bir doyum duygusu. Sözcükler kafamdan sanki biri onları bana yazdırıyormuş gibi çıkmıştı; düşlerin, karabasanların ve özgür düşüncelerin billur diliyle konuşan bir sesin söylediği cümleleri kopya eder gibiydim..."

Georges Simenon, 1941

K Kitaplığı ile ilgili bir konuya bakarken yolum Simenon'a çıktı. Sonra bir fotoğraf gördüm. Daha doğrusu koca Waterman mürekkep şişesine bakakaldım. Waterman mürekkeplerini çok severim ama bu antik şişenin boyutları çok ilginçti.

Çok yakın ama aynısı değil, alttaki "Seche Noir" ibaresi şişenin mavi-siyah olduğunu söylüyor.

Gerçi Simenon kurşunkaleme çok düşkündür, pek çok fotoğrafta masasındaki pipoların yanında kurşunkalemler sivri uçlarıyla hemen göze çarpar.

Simenon çalışırken (daha doğrusu fotoğrafçılar için çalışır gibi yaparken) elinde hep bir kalem olur. Daha önce görmediğim ilk fotoğrafta ise Simenon yine poz veriyor. Ama bu sefer fotoğraf daha net ve açısı daha iyi.

Merak bu ya dolmakalemin markasını ve modelini öğrenmek istedim.

Ama önce şu mürekkep şişesine her baktığımda ister istemez gülüyorum. Benim belki 5 yıllık mürekkep ihtiyacıma derman olabilecek bu devasa mürekkep şişesi, Simenon'un yazma hızı düşünüldüğünde belki de 3 aylık bir ihtiyacı karşılıyor.

Celâl Üster'in 25 Temmuz 2003'te artık tarihe karışmış olan Radikal Kitap'taki köşesinde yayımlanmış bir yazısında (o yıllarda Koç Kültür Sanat'ın ömrü kısa ama en kaliteli bir girişimi K Kitaplığı, Samih Rifat yönetmenliğinde Simenon'un kitaplarını yeniden yayımlıyordu) şöyle yazıyor:

"Soğukkanlı pipo tiryakisi Komiser Maigret'nin yaratıcısı Simenon, kuşkusuz, yirminci yüzyılın en çok satmakla kalmayan en çok okunan, en çok okunmakla da kalmayan en çok yazan yazarlarının başında geliyor. 1922-1936 yılları arasında her gün yaklaşık 80 sayfa yazarak 1500 kadar öykü kaleme alan, sonraki yıllarda da yılda 10 dan fazla yapıt vermeyi sürdüren; kendi adıyla 200 den fazla, 17 ayrı takma adla da 400 den fazla roman yazan Simenon'a, "kalem efendisi"nden çok, "kalem emekçisi" nitelemesini yakıştırmak yanlış olmasa gerek."

Ben de "yazı makinesi" diyorum Simenon'a, orası ayrı.

Arka plandaki kalemler de çok gizemli ve merak uyandırıcı ama yazarın elindeki kaleme bakınca ilk aklıma gelen Parker Duofold oluyor, modeli konusunda emin değilim ama biraz araştırınca Parker Duofold Streamline olması gerektiğini düşündüm. Bir zamanlar tek bilgi kaynağım olan bir forumda, yazarın Waterman CF kullandığı yazıyordu, sonra bir Fransız forumuna denk geldim. Birkaç ay önce onlar bu fotoğraf üzerine tartışmışlar. Ben o sayfada hem fotoğrafın daha temiz halini buldum hem de forumdaki meraklıların da yazarın elindeki kalemin Parker Duofold olduğunu tahmin ettiklerini okudum.

Parker Duofold Streamline

Lakin daha sonra birden karşıma Conway Stewart Winston modeli çıkınca bu sefer aklım karıştı.

Conway Stewart Winston

Simenon'un kullandığı dolmakalemi ararken Tahsin Yücel'in Simenon hakkında bir değerlendirmesini düşünüp sakinleştim:

"Simenon'un uzun çözümlemelere, uzun ve dolambaçlı tümcelere gereksinimi yoktur; tam tersine, okuru sıkmaktan korkarmış ya da acelesi varmış gibi, kısa tümcelerle, bir çırpıda söyleyiverir söyleyeceğini. Ama, neredeyse her tümcesi, küçük olduğu kadar da çarpıcı bir ayrıntıyla karşı karşıya getirir bizi. Ayrıntılar birbirine eklendikçe de iklim belirginleşir, kişiler somutlaşır, ortamları bizim ortamımız, bunalımları bizim bunalımlarımız olur..."

Ayrıntılar önemli elbette. İki dolmakalem de birbirine çok benziyor ama küçük bir şey var. Simenon kalemin kapağını da taktığı için gövdenin geriye kalan kısmını göremiyoruz ama yazarın başparmağının olduğu kısımda metal bir halkanın olmadığını gördüm sonra. Bu durumda bence Simenon'un elindeki dolmakalem Parker Duofold'dan başkası değil.

Komiser Maigret gibi bir cinayeti çözmüş değiliz ama düşünme ve araştırma kısmı güzeldi.

_________
Ek okuma:"Simenon okumak bir ayrıcalıktır" (Bu yazıda Simenon'un İstanbul'a geldiği günlerle ilgili çok ilginç ayrıntılar var.)

"Söz vermiştim kendime: Yazı bile yazmayacaktım. Yazı yazmak da, bir hırstan başka ne idi? Burada namuslu insanlar arasında sakin, ölümü bekleyecektim; hırs, hiddet neme gerekti? Yapamadım. Koştum tütüncüye, kalem, kağıt aldım. Oturdum. Adanın tenha yollarında gezerken canım sıkılırsa küçük değnekler yontmak için cebimde taşıdığım çakımı çıkardım. Kalemi yonttum. Yonttuktan sonra tuttum öptüm. Yazmasam deli olacaktım"

Sait Faik Abasıyanık, "Haritada Bir Nokta", Son Kuşlar, Varlık Yayınları, 1952, s.64

Aziz yazarımız ve şairimiz Sait Faik'in Haritada Bir Nokta isimli öyküsü böyle biter. Son cümlesi, öykü ve roman yazma heveslileri arasında oldukça popülerdir. Ancak klişe olması, ilgili ilgisiz nedenlerden dolayı çok fazla didiklenmiş, hırpalanmış olması değerini de hiç düşürmez. Defalarca okudum, okuyorum, lezzeti, duygusu değişmiyor. Her okuduğumda siyah beyaz bir fotoğraf canlanıyor gözümde, başka bir zamana dalıp gidiyorum.

Ben de hep düşünürüm ve kendime sorarım; yazmasam ne olurdu? Elbette hiçbir şey olmazdı. Çoğumuz için böyledir. (Ancak bazı insanlar var ki onlar için böyle bir şey söylenemez, onlar olmazsa biz, kendimiz olamayız, bizi biz yapan kıymetlı yazarlarımız, şairlerimiz var: Sait Faik, Refik Halid, Abdülhak Şinasi, Ziya Osman Saba, Sabahattin Ali, Samiha Ayverdi, Ahmet Rasim, Halit Ziya, Reşat Nuri, Mithat Cemal, Ahmet Hamdi Tanpınar, Safiye Erol, Yaşar Kemal, Salah Birsel, Nurullah Ataç, Turgut Uyar, Edip Cansever ve günümüzden Şule Gürbüz ilk aklıma gelenler. İsimlerini böyle sayıp dökmek hoşuma gidiyor da ondan yazdım.)

Bazı insanlar ise hiç yazmasa da olur elbette. Başıma öyle şeyler geldi ki ben bile inanmakta güçlük çekiyorum; o vakitler saçımı başımı yolup, kalemi, defteri, kitabı ne varsa atıp, onlar yazıyorsa ben yazmayayım, onlar okuyorsa ben okumayayım istedim.

Fakat öyle olmuyor işte. Bir daha dolmakalem, defter almayacağım demiştim, sonra güzel bir kalem, hoş bir defter görünce içim gitti, aldım. Bir daha kitap okumayacağım dedim, Şule Gürbüz'den, Safiye Erol'dan ve sevdiğim yazarlardan, şairlerden bir iki cümle aklıma düştü, "ah" deyip kitaplara koştum.

Haritada bir nokta bile değilim oysa.

“Duru lacivert gökte, sahneye dizilmiş koro heyeti gibi yıldızlar, birer birer görünerek yerlerini tuttular. Serince bir rüzgâr, önüne hanımeli ve mor salkım kokuları katmış, sürüyordu. Kuşlar, henüz susmuştu. Tabiat ağır ağır uyurken, gönüller uyanıyordu.”

(Safiye Erol, Kadıköyü'nün Romanı, Kubbealtı Neşriyat, 2001)

Shakespeare'in ünlü eseri Hamlet'te, Danimarka Prensi bir ara dostu Horatio'ya şöyle seslenir:

"Bir vakitler ben de, devlet adamları gibi, güzel yazı yazmayı hor görür, öğrendiğimi unutmaya çalışırdım; ama, işte efendim, burada bana büyük yardımı dokundu."

Şaşırmayın çünkü kitapta çevirmenin notuna göre "Shakespeare zamanında devlet adamları güzel yazıyı ancak kâtiplere yaraşır aşağılık bir iş sayarlarmış."

Bu çok meşhur oyunu Orhan Burian'ın Türkçesiyle okuyorum. (Orhan Burian önemli bir insan, 40 yıllık kısa hayatında pek çok eser kaleme almış. Melike kardeşimin güzel blogunda Orhan Burian ile ilgili bir yazı var lütfen okuyun derim.)

İnsan zihni tuhaf, güzel yazmanın hor görülmesi üzerine düşünürken, bambaşka bir yere geldim. Elbette yazıda, güzeli aramıyorum, güzel yazı yazmak isteyenleri anlıyorum ancak belki güzel bir el yazım olmadığından benim aradığım yazının kişiliği, yazının ruhu. (Niçin Yazıyoruz?)

Shakespeare döneminde yaşamıyoruz, lakin değil yazı, çoğu insan dolmakalemi bile hor görüyor. Biz de gizli bir tarikatın üyesi gibi iyi kalemin, has defterin, güzel mürekkebin, kısacası mahcubiyet dolu bir yazı zevkinin peşindeyiz. Elbette herkes gibi ben de güzel kalemi, defteri ve mürekkebi arıyorum.

Hamlet okurken aklıma geldi, esasen ben nezaket sahibi olan nesneyi arıyormuşum.

Demek istediğim, kalemde, defterde, mürekkepte, biz hep güzeli arıyoruz, gözümüz de hep yükte hafif ama pahada ağır olan şeylerde. İyi ama her güzel olan eşya nezaket sahibi mi acaba? Yani verdiğimiz bedel büyüdükçe daha iyisine mi kavuşuyoruz? İçimizde en fazla kalemi olan acaba en mutlu olanımız mı?

Bu konuda şüpheler içindeyim.

Örnek olarak sözünü etmek istediğim bir kalemim var, sert plastik gövdeli, çelik uçlu giriş seviyesi bir dolmakalem. Markası ve rengi önemli değil. Önemli olan kalemin bana verdiği eşsiz duygu. Bu kalemi Murat Usta'dan almıştım, yanlış hatırlamıyorsam 25 tl vermiştim. Kaç sene geçti aradan, blogumla birlikte iyice yaşlandı -diyeceğim ama ben bu kalemi aldığımda zaten çok kullanılmıştı.

Bir gün şair ve Türkçe sevdalısı Nihat Ateş dostuma bu kalemden söz etmiştim. Nihat çok cömerttir, bir gün bana bu kalemden 3 tane birden hediye ediverdi! Aynı model dolmakalemler, sadece gövde renkleri farklı. Fakat umduğum olmadı. Hiçbiri o benim ilk aldığım kaleme benzemiyor. Yani şeklen benziyorlar sadece ancak göründükleri gibiler. Oysa benim kalemim göründüğü gibi değil. Muazzam bir yazı zevki yaşatıyor. Çelik ucuyla adeta fırça gibi dokunuyor kâğıda. Daha sonra çok daha pahalı kalemler aldım, arkadaşların kalemlerine de baktım, yok, yok, yok. Hiçbiri kâğıda benim kalemim gibi nazikçe davranmıyor.

Öyleyse, diyorum bunca zaman sonra, her güzel görünen, güzel olmayabiliyor. Ben de artık bu kalemin bir benzerini ararken ne markaya ne modele, ne de gövde malzemesine bakmıyorum. Ne zaman Murat Usta'nın yanına gitsem, bana Parker Duofold, Montblanc filan gösterir, ilgiyle bakarım bu güzel kalemlere ama sonra "Biliyorsun," derim "ben ucuz kalem arıyorum."

Dilerim her kalem meraklısının eline böyle zarif bir kalem geçer, onlar da benim gibi çağ değiştirirler.

Güzellik, nezaket ile hayat buluyor.

Geçtiğimiz cumartesi gününü bir süredir uğrayamadığım Beyoğlu'ndaki sahaflara verimli bir sefer düzenledim.

Önce Anabala Pasajı'na gittim ama biraz erken gittiğimden Nurtap Hanım'ın meşhur çizgi roman dükkanı 40 Ambar'ı açık bulamadım. Çizgi romanda uzmanlaşmıştır ama sadece çizgi roman dükkanı değil tabii, sinemadan fotoğrafa görsel sanatlarla birçok şey var bu dükkanda.

Ben de yönümü Aslıhan'a çevirdim. Balık Pazarı tarafından Aslıhan Sahaflar Çarşısı'na girdiğimde daha ikinci dükkanda Turgut Çeviker'in çıkardığı Güldiken dergilerini gördüm. En önde bulunan derginin kapağındaki karikatür İzel Rozental'a aitti. İzel Rozental karikatürist olarak ünlüdür ama kalem meraklıları kendisini daha çok Scrikss kalemlerinin yöneticisi olarak tanır.

Aynı dükkanda yabancı kitapların olduğu bölümde kapağına bayıldığım bir şiir kitabı gördüm. Kime ait diye düşünüp karıştırmaya başladım. Meğer kapaktaki fırça izleri Henri Michaux'ya aitmiş.

Daha öğrenciyken Plume adındaki öykü kitabıyla karşılaşmış ve hayranı olmuştum. Daha sonra neye ilgi duyduysam karşıma Henri Michaux çıktı.

Henri Michaux'nun "Açı Direkleri" kitabından iki düşüncesi:

"Yalnızca sakınarak öğren! Tüm bir yaşam yetmiyor sonra öğrendiklerini unutman için. Safça, boyun eğerek ve sonuçlarını düşünmeden - masum! - zihnine girmesine izin verdiklerini unutman için..."

"Kusurların mı? Telaşa gerek yok. Düşüncesizlik edip onları düzelteyim deme. Sonra yerlerine ne koyacaksın ki?"

Çok kaliteli bir kağıda basılan bu şiir kitabı Suzie isimli birine armağan edilmiş, çok zarif bir şekilde incecik bir uçla kitabın ilk sayfasına notlar alınmış. (Faber-Castell Ecco Pigment 0.1 olma ihtimali yüksek, yakında bu kalemi anlatacağım.)

Geçtiğimiz cumartesi günü, elimde fotoğraf makinesiyle gittiğim ikinci durağım Öykü Sahaf oldu. Öykü Sahaf'ta Dursun kardeş ile konuşmayı çok severim. Kitap raflarını karıştırırken bir yandan kitapların tabiatına aykırı bir şekilde zaman hızlı akmaya başladı.

Dursun da zaten her zaman hızlı düşünür, hep acelesi varmış gibi konuşur, yani kısa zamanda pek çok konuyu konuşmuş, bir karara varmış olursunuz. Öykü Sahaf'ta her şey çok nettir.

Benim mürekkebe olan düşkünlüğümü bilen Dursun bu sefer bana 1913'te Beyrut'ta doğup 2006'da İstanbul'da ölen ve mezarı Feriköy'de bulunan Alfredo Fazzi isimli bir din adamının evrak-ı metrukesini gösterdi.

Bir insanın bütün hayatından geriye kalanların bir poşetin içinde bulunması beni tarifsiz bir kedere sürükledi birden. Dursun iyi ki kurtarmış bunları, çöpe de atılabilirdi. Hiç değilse aile albümünün kime ait olduğunu biliyoruz.

Radyo günleri. Nice insanı ve yeryüzünü yıkıma uğratan bir savaşın son sesleri duyuluyor.

Fotoğraf albümlerine, diplomalara, küçük notlara, resmi belgelere, mektuplara, kartlara, velhasıl çeşit çeşit kâğıt üzerindeki mürekkep izlerine uzun uzun baktım. Alfredo Bey nasıl bir hayat yaşamış diye düşündüm. Belgelerde gereğinden fazla ayrıntı var da derli toplu bir bilgi yok. Sonra biraz araştırınca bir İtalyan kaynağında "Kilise Yönetim Kurulu Üyesi" olarak kendisine rastladım:

Luigi Alfredo Fazzi (1913-2006)

Tam adıyla; Luigi Alfredo Fazzi, 26 Nisan 1913'te İtalyan bir baba ile Fransız bir annenin oğlu olarak Lübnan'da doğmuş. Gençliğinde manastır hayatını tercih etmiş ve din adamı olmak için önce Beyrut'ta sonra İtalya'da din, dil (Fransızca), tarih ve felsefe konularında eğitim görmüş. 1950'li yılların ikinci yarısından itibaren Vatikan kendisini Türkiye temsilcisi olarak atamış. Önce birkaç yıl İzmir'de daha sonra İstanbul'da (Bakırköy) yaşamış. Papalığı temsil görevinin dışında İtalyan Lisesi'nde tarih ve felsefe dersleri de vermiş. Nihayetinde Alfredo Fazzi, 21 Kasım 2006'da, 93 yaşında memleketimizde ölmüş.

Zamanın izlerini yansıtan mürekkepler.

Çok değerli, önemli toplumsal tarih belgeleri için İtalya'ya kadar uzanan bir görüşme trafiği olmuş Ancak Dursun'un dediğine göre kimse bu belgelerle ilgilenmemiş.

Geriye güzel harfler kalmış.

Gazete okumayı severim, hafta sonu eklerini ise daha çok severim. Önce biriktirip sonra vakit buldukça uzun uçlu arşivci makasımı çıkarıp önemli yazıları kesiyor ve saklıyorum. Bir kenarda kalmış 26 Şubat 2017 tarihli Hürriyet Pazar'ın 13. sayfasında Vedat Milor'un "Değerlendirmeleri nasıl yapıyorum?" başlıklı yazısını okurken dikkatimi çeken bir cümleye denk geldim:

"Seçici bir yemek eleştirmeninin bir anlamda lokantacılara bedava danışmanlık yaptığını düşünüyorum.Çocuğunuzun okul ödevini dikkatle okuyup notlayan bir hoca gibi. Bir yandan görevini yaparken, diğer yandan anlayan ve ileri gitmek isteyen çocuklara ve dolayısıyla onların ailelerine faydası dokunuyor. Kutsal bir ilişki..."

***

Sıkıcı bulduğum bir kitap: Claude Lévi-Strauss, Bakmak Dinlemek Okumak, YKY, 2016

Toplam 7 yıldır bu blogta, Erguvan Kalem'de yazıyorum, üstadımız Ali İkizkaya'nın blogu "Yazmak Keyiftir" ise Erguvan Kalem'den daha eski.

Geçmişten günümüze, yeni yeni yazan arkadaşlara da bakarak düşünüyorum: Biz tam olarak ne yapıyoruz?

Genel olarak blog yazarlarının tıkandıkları veya açık sularda gezindikleri her konu yazı kültürü blog yazarları için de geçerlidir diye bütün bu yazıda belirli ve özel bir alana ait olduğu düşünülen her ayrıntının genel olan için de geçerli olduğunu düşünüyorum. Yani blog yazarları (iyisi, kötüsü, doğru düşüneni, bilgi kirliliği yaratanı, akıllısı, cahili, çekiliş yapanı, yapmayanı, indirim kuponu vereni, vermeyeni, kibirlisi, mütevazı olanı... dahil hepsi) temelde Vedat Milor gibi düşünür, kendince bir yere bağladığı değerlendirmeler yapar.

Elbette herkes kendinden sorumlu. Başkaları adına konuşamam, öyleyse kendi adıma konuşayım: Zaman zaman çok bunalıyorum, gördüğüm tuhaflıklar, anlam veremediğim davaranışlar nedeniyle canım sıkılınca yazmaya ara veriyorum. Bunu yapabiliyorum çünkü benim için bu bir iş değil, düzenli olarak çalışmanın gerektirdiği bir alan değil: Keyfe keder yazıyorum. Çünkü düzenli olarak yazmak bana göre değil, o yüzden bazen çok sık, bazen nadir yazıyorum. Peki ama böyle başıbozuk biri başlıktaki soruya nasıl yanıtlar?

Önce bir blog yazarının tarifini yapmalıyız galiba. Her blog yazarı öncelikle yazdığı konuya ilgi duyar, aşırı sever. Ben de öyleyim. Yazı yazmayı ve okumayı sevdiğim kadar yazı araç gereçlerini de çok seviyorum. Bu nedenle yazmaya başlamıştım.

Bunca yıldır yazılanlar kimin için peki? Elbette alışveriş siteleri ve kırtasiye mağazaları için değil, blog yazılarım okurlar için, bilinçli tüketiciler için, meraklılar için, öğrenmeyi sevenler içindir.

Aldığım e-postaların %90'ı da okurlardan gelir ve doğal olarak merak ettikleri şeyleri sorarlar. Mesajların çoğu alacakları ürünler için tavsiye isteyenlerden gelir. Biraz daha bilgili olanlar mürekkep veya defter markası sorar, iki veya çok sayıda kalem arasından hangisini almanın daha mantıklı olduğunu öğrenmek isterler. (Bir kısmı da yazı yazmakla ilgili değildir, şiir, roman, deneme meraklısı, kahve bağımlısı, fotoğrafçılar, resim ve felsefe meraklısı okurlarım da var.)

Blog yazmakla birlikte esasen ben de bir blog okuruyum. Yeri geldi. bununla ilgili yedi yıldır yaşadığım ilginç bir olaylardan sadece bir tanesini anlatayım: Seneler önce bir gün yine iki dolmakalem arasında kalan bir okur hangisini alayım diye sordu. Yazısından blogumu okumadığını anladım. Ben de kalemlere baktım, biri benim gömlek cebinde olan, severek kullandığım bir kalem, diğeri de Yazmak Keyiftir blogunda incelemesini gördüğüm bir başka kalemdi. Ali Bey kalemle ilgili yaşadığı sorunları kara mizahla anlatmıştı. Ben de kıssadan hisseyi almış, bu kalemden uzak durmam gerektiğini anlamıştım. Okuruma da iki kalemden benim kullandığım ve bir sorun görmediğim daha uygun fiyatlı olan kendi kullandığım kalemi önerdim. Diğer dolmakalemle ilgili şikayetlerin de kayıtlara geçtiğini anlattım.

Fakat arkadaş, benim yazdıklarımı dikkate almamış, gidip bir hevesle önermediğim kalemi almış. Bu durumu da bana yazdı. Olabilir elbette. İnsanlar düşünceleri doğrultusunda yaşar. Kırılacak, üzülecek bir durumum yok, o kadar çok parayı hak eden bir kalem olmadığını düşündüğümü bildirmiştim zaten. Her zaman olduğu gibi, hayırlı olsun, dedim. Ancak, cevaben gelen e-postada satır aralarından benim değerlendirmelerime pek güvenilmediğini gördüm. Anladığım kadarıyla aynı soruyu başkalarına da sormuş (bu bir klasiktir, hiç üşenmeyip bilgili-bilgisiz herkese aynı soruyu sorarlar, oysa bu kafa karışıklığına neden olmaktan başka işe yaramıyor bence), onlar da "şöyle şahane, böyle enfes" deyip bu kalemi allayıp pullamışlar. Açıkça yazmıyor elbette ancak anlaşılıyor. Sonra ses seda çıkmadı bu arkadaştan.

Neyse bir gün Yazmak Keyiftir'de merak ettiğim bir makaleyi okurken, okur mektupları arasında bu arkadaşın yeni bir mesajını gördüm. Yazılarını hiç okumadığı bir blogun yazarına "Yeni aldığım kalem çok dertli çıktı, çok da para verdim ne yapayım şimdi?" diye soruyordu. (Aradan çok zaman geçti, arkadaş şimdi yazılanlara dikkat ediyordur artık diye düşünüyorum.)

Yine Vedat Milor'a geliyorum: Dediği doğru, biz okurlarımıza bedava danışmanlık yapıyoruz. Anlaşılmıştır diye düşünüyorum, fikir alışverişinden hiç şikayetçi değilim. Düşüncelerimi sayfalar dolusu yazdım, yazıyorum, yeter ki açık fikirli, meraklı ve öğrenmek isteyen insanlar olsun.

Bazen net ve keskin çizgiler gerekiyor.

Erguvan Kalem okurlarının iyi bildiği gibi dolmakalem başta olmak üzere, teknik çizim kalemleri ve kurşunkalemleri çok severim. İhtiyaçlar kararlarımıza yön veriyor, çünkü bazen net ve keskin çizgiler gerekiyor, iyi kötü her türlü kâğıt yüzeyinde arşiv kayıtları için bir mikron bile dağılmayan bir mürekkep olsa diyordum.

İşte zamanla mahçup bir zevk gibi kalemlerim arasında kendi mütevazı yerini alan 6-7 liralık bir kullan-at kalemini anlatmak istiyorum. Şimdiye kadar neden anlatmadığımı da bilmiyorum gerçi, ihmal ettiğim bir tür bu fiber uçlu çizim kalemleri. Çantamda her zaman bir tane fiber uçlu kalem bulunur. Özellikle Faber-Castell Ecco Pigment bence bu türün en hoş kalem serisi. (Bu tür kalemler üreten Staedtler, Artline ve Pilot markaların ürünleri de hiç fena değildir. Çizimle ciddi olarak ilgilenenler için seçeneklerçok.

(Bu arada itiraf edeyim kalemler arasında galiba sadece tükenmezkalem konusunda katıyım, nedense bir türlü sevemedim, çok iyisi de var ama kâğıda bastıra bastıra yazmak hoşuma gitmiyor. Aşırı düşkün değilim ama mekanik kurşunkalemleri de çok seviyorum. Böyle deyince aklıma Kalemmalem blogunun efendisi Reha kardeş geldi hemen. Onunla konuşurken özellikle Pentel konusunda ortak bir beğenimiz olduğu ortaya çıkmıştı. En son beş hafta önce yazmış, yeni bir yazısını bekliyorum.)

Narin ve kırılgan bir uç gibi görünüyor ama görünüşe aldanmayalım, çok sağlam bir uç.

Ecco Pigment kaleminin özellikle 0.1 uçlu olanı kullanmayı seviyorum. Çok ince ama çok işe yarıyor. Bazen okuduğum bir metnin satır aralarına yazı yazma ihtiyacı duyuyorum. Bazen de kestiğim bir gazete kupürünün kenarına minik bir not almak istiyorum. Gazete kâğıdı bilindiği gibi en dayanıksız kâğıt türüdür. Her şeyden etkilenir. Dolmakalemlerden sadece Pelikan 120'lerin F uçları işe yarıyor ama her zaman değil, kılıç gibi keskin uçlar bazen kâğıdı bozuyor. Her neyse bir sürü takıntı işte. Fakat Ecco Pigment adeta mucize gibi dağılmadan, bozulmadan çok çalışkan bir kalem efendisi gibi her şekilde yardımcı oluyor.

Aniki defterler, kahve, Ecco Pigment ve Henri Cartier-Bresson'un hayat öyküsü.

Gelelim bu güzelin kusurlarına. Klipsi çok güvenilir bir tasarıma sahip fakat aynı zamanda göze pek hoş görünmüyor, daha estetik bir tasarım olabilirdi. Yegane kötü yanı kapağın ergonomisi değil tabii asıl mesele tek kullanımlık olması. Ancak bu görmezden gelebileceğimiz bir durum, çünkü Ecco Pigment efsane bir kalem. Kapağı çıkartınca gövdenin şahane duruşu yetiyor zaten, tutuşu kolay, yazıya hazır, hiç üzmüyor.

Metal uçlu teknik çizim kalemlerinin şöyle bir sıkıntısı vardır, kalemi dik tutarak yazmanız gerekir, lakin fiber (elyaf) uçlu kalemlerde böyle bir sıkıntı yok. İstediğiniz açıda yazabilirsiniz.

Ecco Pigment'in mavi, kırmızı ve yeşil olmak üzere başka renkleri de var, lakin bakındığım yerlerde göremedim henüz. Uç kalınlığına gelince 0.1'den başlayıp, 0.8'e kadar uzanan her türlü yazı için uygun uçları mevcut.

Çok güzel ama bunca övgüye değer mi? Abarttığımı düşünenler çıkabilir ama yalnız değilim.

Kimi çok yakından yazar. (foto: Fireanjoy)

İlkokul çağından beri insanların nasıl yazdıklarına karşı takıntılı bir ilgim var. İlk şaşkınlığım solaklar olmuştu ama son şaşkınlığım olmadı tabii. Solak bir arkadaşla aynı sırayı paylaşmaktan kaynaklandığını düşünsem de nasıl yazı yazıldığı daha sonra da hep merak ettiğim bir konu oldu.

Kalemi tutma biçiminden, yazma üslubuna (hem tavır hem biçim olarak) kadar nasıl yazıldığı bence çok önemli bir konu. Yazarların, şairlerin, bestecilerin ve fotoğrafçıların yazıyla ilişkilerine dair her makaleyi büyük bir iştahla okuyorum. Yıllar önce galiba Enis Batur yazmıştı: Sevdiğim Rus besteci Aleksandr Skriyabin mesela yanına not defterini, kalemini almadan sokağa çıkmazmış.

Belki o yüzden Skriyabin'in eserleri bana sokakta yürüyen birinin aldığını notları hatırlatıyor.

Aleksandr Skriyabin'in elyazısı

Aleksandr Skriyabin (1872-1915)

Ne kadar farklı el varsa o kadar farklı yazım tarzı var. Kimi masada yazmayı sever, kimi ayakta. Kimi kalemi bükmeye çalışır gibi yaparak yazar, kimi kalemi normalden farklı bir açıyla tutarak yazmayı sever. Kimi benim gibi aynı harfi ikinci kez yazmak gerektiğinde küçük bir değişiklik yapar.

Ben yürürken de yazmayı severim mesela ama rahmetli Oliver Sacks gibi değil, aklıma bir fikir geldiğinde her şeyi bir kenara atamıyorum, daha sakin bir şekilde not alıyorum. Yürümek, düşünceyi derinden etkileyen bir eylem. Doğal olarak hiç düzgün bir yazı olmuyor ama zaten düzgün bir yazı istemiyorum. Yıllar boyu üzerinde ustalaştığım yazı karakterlerim gayrımuntazam olduğundan hoşuma da gidiyor, yürürken yazmayı herkes bir denemeli. Küçük bir defter gerekiyor.

Masada yazıyorsam ve yalnızsam eğer kâğıda iyice yakınlaşırım. Her şeye yakından bakmayı severim. Lakin birileri varsa yanımda utandığım için kâğıda karşı biraz mesafeli davranıyorum ama üzülüyorum da çünkü kâğıt, kalem ve mürekkebin birlikteliği çok büyüleyici bir güzelliğe sahip.

APOLLINAIRE OLMAK

İhsan Sıtkı Yener (1925-2016)

Hayattan ne öğrendim? - I

Hayattan ne öğrendim? - II

Lamy, Rotring ve çini mürekkebi ile bir deney

Lamy Safari vs Pilot Metropolitan

Huzur Veren Dolmakalemin Anahtarı

Kaküno, John Berger, Ursula K. Le Guin

Dolmakalemin Ucunda

Scrikss 419 ve Dünyanın Bütün Kuşları

Yazı ile Fotoğraf

Paul Auster

Bir Yazı Makinesi'nin Yazı Makinesi

Haritada Bir Nokta

Güzellik, Nezaket ve Shakespeare

Cumartesi Notları I

Cumartesi Notları 2

Blog Yazarı Ne İş Yapar?

Sıkıcı bulduğum bir kitap: Claude Lévi-Strauss, Bakmak Dinlemek Okumak, YKY, 2016

Faber-Castell Ecco Pigment

Yazma Biçimleri